Op de woensdagavonden en de eerste zaterdag of zondag van de maand wordt er gewerkt aan veel verschillende projecten.
Leden kunnen zelf een project starten of meedoen aan een lopend project.

Stortgrond AAP

WAT          stortgrond
WAAR        Korte dijk, Kuiperstraat, en de hoek Waalstraat/Paterstraat in Vlaardingen
PERIODE   13e tot 16e eeuw
AAP staat voor Afval Apart Punt. De gemeente is bezig verschillende containers te plaatsen waardoor er bergen stortgrond naar boven komen. Helinium onderzoekt deze grond naar eventuele interessante vondsten met schep en metaaldetector. De vondsten worden vervolgens gewassen, gewogen, gesorteerd, beschreven en gedateerd. Ook het botmateriaal wordt door Leen en Richard gedetermineerd.

Meer informatie bij Rutger.

Restauratie bord Zeeman

WAT          3 dimensionaal houten uithangbord
WAAR        Hoogstraat, Vlaardingen
PERIODE   ± 1950
Het uithangbord van de bekende thee, koffie en tabakswinkel Zeeman in Vlaardingen werd gerestaureerd door Art Conservation in de Wilhelmina haven. Het hele restauratie proces is gevolgd door Peter die er een film van gemaakt heeft.

Scherven Joffer Aechten woning
WAT          8 Dozen middeleeuwse vondsten
WAAR        Prinses Beatrixlaan,Vlaardingen
PERIODE   vanaf 10e eeuw na Chr.

Begin 2013 leverde het VLAK een 3-tal dozen vondstmateriaal af bij Helinium. Deze lagen al sinds de jaren ‘60 van de vorige eeuw in het depot zonder ooit goed bekeken te zijn. Het is afval van bewoners van één van de eerste middeleeuwse ontginningboerderijen van Vlaardingen. De materiaal is nu door Helinium schoongemaakt, gesorteerd en bij elkaar gepuzzeld, beschreven en geïnventariseerd. Het gaat merendeels om handgevormde lokaal gemaakte kookpotten, maar er zit ook importaardewerk uit Duitsland, metaal en bot tussen.

Door bestudering van de specifieke kenmerken van het aardewerk, zoals vorm, versiering, ornamenten, kleur en structuur, kan de datering nauwkeuriger worden vastgesteld. Momenteel zijn we nog bezig met het tekenen van verschillende soorten aardewerk, volgens het Deventer systeem.

Meer informatie bij Rutger of Guus.

 Houtdeterminatie
WAT           houten palen van een boerderij
WAAR         Kandelaarsweg, Rotterdam
PERIODE    Romeinse tijd, ± 125 na Chr.

Een hoeveelheid hout, opgegraven door het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) in 2003 aan de Kandelaarsweg te Rotterdam ligt in onze werkruimte op Hoogstad.

Het is de bedoeling van Helinium, om in samenwerking met AWN afdeling 6 Rijnstreek, het materiaal te gebruiken voor het leren determineren van hout (is het Els, Eiken of Hazelaar?) en te komen tot een ‘referentie collectie’ om gemakkelijk hout te kunnen vergelijken. Houtdeterminatie en onderzoek naar gebruikssporen geven bijvoorbeeld inzicht in hoe een boerderij gebouwd zou kunnen zijn. Er is in 2012 een bijeenkomst geweest waar leden onder leiding van Jeroen ter Brugge geleerd hebben om houtpreparaten te maken en onder de microscoop te bekijken en te determineren. Meer informatie bij Guus.

Opgraving van der Windt 1.095
WAT           ± 150 kratten vondstmateriaal
WAAR         Korte Dijk, Vlaardingen
PERIODE    17e, 18e en 19e eeuw

In 2001 deed het Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) een opgraving op de Korte Dijk in Vlaardingen waar restanten werden teruggevonden van ondermeer een pakhuis, een as-schuur en een askuil. De vondsten dateren uit de 17e, 18e en 19e eeuw.

Helinium heeft al het vondstmateriaal gewassen, geteld en gewogen op soorten aardewerk, glas, metaal, steen, hout en bot en als laatste fase moeten al deze gegevens ingevoerd worden in de computer. Eventueel kunnen vergelijkingen worden gemaakt met andere opgravingen en conclusies getrokken worden over aardewerkgebruik in Vlaardingen door de eeuwen heen. Meer informatie bij Rutger.

Van der Windt 1.095 Pijpekoppen
WAT            resten van pijpekoppen
WAAR         Korte Dijk, Vlaardingen
PERIODE    17e, 18e en 19e eeuw

De pijpekoppen uit de opgraving Van de Windt (zie hierboven) worden door Helinium gesorteerd op merk. De merken kunnen opgezocht worden in de literatuur uit onze bibliotheek en daarmee kunnen productieplaats, ouderdom en fabriek worden bepaald. Meer informatie bij Albert.

 

Buiten-Educatie
WAT       Veldwerk oefeningen
WAAR     Nederland

Sinds 2011 is Helinium begonnen met een werkgroep Buiten-Educatie met als doel de onervaren leden te oefenen in verschillende onderdelen van archeologisch veldwerk om bij echte opgravingen direct inzetbaar te zijn.

We oefenen het zetten van boringen, veldverkenningen, inmeten en tekenen van opgravingsputten, techniek van graven en schaven, profielen tekenen en lezen, hoogtemeting, noteren en fotograferen van vondsten, herkennen van aardewerk en periode bepalen en het schrijven van een verslag. Regelmatig worden er op zaterdagen of zondagen verschillende veldwerkzaamheden geoefend.

Meer informatie bij Henny.

Grondvondstlaag Barendrechtse Zuidpolder
WAT           35 vuilniszakken klei
WAAR         Barendrechtse Zuidpolder
PERIODE    6000 voor Chr. tot 800 voor Chr.

In 1987 onderzocht het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) een donk in de Barendrechtse Zuidpolder. (Een donk is een zandheuvel die ontstaan is in de periode dat er bij ons nog een poolklimaat heerste. Ze vormen na de laatste ijstijd een gunstige, hoger gelegen plek tussen het veen om te bivakkeren en/of te wonen. ) Een gedeelte is afgegraven en de rest is afgedekt voor eventueel later onderzoek.

35 vuilniszakken klei uit deze plek zijn in 2008 bij Helinium terecht gekomen en werden uitgespoeld en gezeefd. Ontdaan van klei en zand bleven er 35 zakjes van ± 500 gram zeer fijn vondstmateriaal over. Dit wordt met engelen-geduld onder een vergrootglas gesorteerd op hout, houtskool, bot, schelp, visdelen, vuursteen, concretie en meer.

Analyse van het vondstmateriaal kan inzicht geven in leefwijze en het dieet van de jager/verzamelaars op deze donk. Meer informatie bij Rinus.

Animatiefilm Nederzetting Rotta
WAT           animatiefilm a.d.h.v. opgravingen boerderijen
WAAR         Binnenstad Rotterdam
PERIODE    950-1050/60 na Chr.

In november 2012 verscheen het rapport van de opgraving bij de Markthal, in de binnenstad van Rotterdam, verricht door het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR).

Het onderzoek toont aan dat er 6 opeenvolgende woonstalhuizen op terpen stonden langs de Rotte in de periode van 950 tot 1050/60. Eerdere opgravingen van het BOOR toonden sporen van nog 5 andere boerderijen langs de Rotte, allemaal behorende bij de nederzetting Rotta.

De 3d documentaire/animatiefilm is in 2018 voltooid en in premiere gegaan bij de Maand van de Onderwereld in het bibliotheektheater te Rotterdam. Ook in november 2019 zal de film daar te zien zijn.

Hier alvast de trailer: http://www.alarmvogel.com/animatie/rotta.html

Veel experimentele archeologie doen we tegenwoordig in samenwerking met het Educatief Archeologisch Erf, Klokbekerpad, 3138 HD Vlaardingen.

Hieronder een overzicht:

Experimentele archeologie: Neolithisch koken

Experimentele archeologie

Vuur maken met vuursteen
WAAR       Educatief Archeologisch Erf, Vlaardingen
PERIODE   steentijd

Tijdens de zomer van 2014 experimenteerde Helinium met het maken van vuur door middel van wrijving van hout op hout. Dit is moeilijker dan je zou denken en na veel oefenen is het uiteindelijk gelukt. Een vervolg komt er deze zomer, maar dan met behulp van vuursteen, pyriet en tonderzwam.

Meer informatie bij Ton.

 

Experimentele archeologie

Botbewerken in de Steentijd
WAAR       Educatief Archeologisch Erf, Vlaardingen
PERIODE   steentijd

Met hulpmiddelen die beschikbaar waren in de Steentijd, zoals vuursteen, zand, hout en been, proberen we gebruiksvoorwerpen uit botten te maken zoals een vishaak, een fluit, een pijlpunt of harpoen.

Meer informatie bij Guus en Storm.

experimentele archeologie:

Handgemaakte potten bakken in veldoven
WAT             handgemaakte en gedraaide potten en zelfgemaakte veldoven
PERIODE     3500 voor Chr. tot ± 1200 na Chr.

Sinds 2009 is Helinium bezig met het vervaardigen van handgemaakt aardewerk uit de periode van de Vlaardingen Cultuur (± 3500 – 2500 voor Chr.) tot de middeleeuwen.

Er wordt geëxperimenteerd met verschillende soorten (lokale) klei en magering (zand, kwarts, chamotte, schelpgruis).

In de zomers van 2009 en 2012 is een weekend besteed aan het maken van een veldoven van hout, graszoden en stro, en het bakken van de potten daarin. Mislukkingen en successen worden beschreven en gedocumenteerd. De serie potten uit de veldoven van 2012 was een groot succes, maar de donkere kleur van de typische Vlaardingen-cultuur potten is nog niet gelukt. Dan moeten de potten in een gesloten oven gebakken worden, zonder dat er zuurstof bij kan komen; zogenaamd reducerend bakken. In de zomer van 2016 is daarmee verder geëxperimenteerd. En in de zomer van 2018 opnieuw. Meer informatie bij Hilde.

experimentele archeologie:
Boomstamkano
WAT             Boomstamkano
WAAR          opgravingsterrein De Vergulde hand, zuidrand van Vlaardingen
PERIODE     683 voor Chr.

In 2005 is door het VLAK grootschalig archeologisch onderzoek gedaan ten westen van het industrieterrein De Vergulde Hand, te Vlaardingen. Daarbij is een boomstamkano opgegraven, daterend uit 683 v Chr. van 10,6 m lang. De kano wordt in het Vlaardings Museum tentoongesteld.

In augustus 2017 wordt er op het terrein van het Educatief Archeologisch Erf de “Vergulde Hand” kano nagemaakt door Leo Wolterbeek en Diederik Pomstra, met zo authentiek mogelijk nagemaakt gereedschap uit de IJzertijd. Het hele proces zal gedocumenteerd worden door de Universiteit Leiden.
Al eerder, in de zomer 2002, hakten leden van Helinium een boomstamkano uit de periode van 150 na Chr.

Beide kano’s zijn te zien op het Educatief Archeologisch Erf te Vlaardingen.
Meer informatie bij Guus.

 

experimentele archeologie:

Vuursteen bewerken
WAT              Vuurstenen werktuigen
PERIODE       Steentijd (300.000 tot 200 voor Chr.)

Vuursteen is een materiaal waarmee de mens in de Steentijd vele werktuigen maakte, zoals messen, bijlen, speerpunten en pijlpunten. In Nederland zijn een aantal plaatsen waar vuursteen voorwerpen gevonden kunnen worden. Helinium onderzoekt hoe het maken van vuurstenen werktuigen in zijn werk gaat.

Het vergt heel veel oefening om de vele verschillende technieken van afslaan en drukken onder de knie te krijgen. Aanverwante activiteiten zijn bijvoorbeeld een excursie naar een Zuid-Limburgse vuursteenmijn uit de steentijd en een dag vuursteen zoeken op de Maasvlakte. Meer informatie bij Albert.