Op vrijdagmiddag 4 september werd, in het oude stadhuis van Vianen, het eerste exemplaar van de Historische Streekatlas NL overhandigd aan burgemeester Sjors Fröhlich van de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden (provincie Utrecht). De unieke atlas, gemaakt door Martin Berendse en Paul Brood, beschrijft de vele landstreken die Nederland rijk is en die vaak een eeuwenoude geschiedenis hebben. Bij sportclubs, bedrijven en kleinschalige voedselproducten zijn streeknamen nog steeds populair. De nieuwe Historische Streekatlas NL laat, aan de hand van prachtige oude kaarten, archiefdocumenten en kunstwerken, zien waar al die streeknamen vandaan komen.
Sterke band
Inwoners voelen vaak een sterke band met de streek waar ze wonen of vandaan komen. Dat verklaart waarom zelfs nieuw gevormde fusiegemeenten de keuze maken voor een oude streeknaam. De vorig jaar ontstane gemeente Vijfheerenlanden van oud-journalist Sjors Fröhlich is een goed voorbeeld. Door de fusie van o.a. Vianen, Leerdam en Meerkerk kwam de oude streeknaam Vijfheerenlanden terug. De geschiedenis daarvan gaat terug tot de 13e eeuw. Fröhlich, geboren en getogen in de streek, ging er op latere leeftijd weer wonen en besloot zich te kandideren voor het burgemeesterschap van de nieuwe gemeente. “Dit boek laat de onverwoestbaarheid van de geschiedenis zien” aldus Fröhlich.
Ware schaal
Auteurs Martin Berendse en Paul Brood brachten vorig jaar de succesvolle Historische Atlas NL, hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt uit. In het vervolg op deze atlas laten ze zien dat Nederland is opgebouwd uit een robuust samenstel van landstreken, waarvan de oudste (zoals de Betuwe en de Kempen) al worden genoemd in tweeduizend jaar oude Romeinse bronnen. Vooral in Noord- en Oost-Nederland vinden we nog veel oude streeknamen. Paul Brood: “In Groningen kent iedereen de streeknamen Fivelingo, Hunsingo en Westerkwartier. In Overijssel lagen Salland en Twente er tien à elf eeuwen geleden haast net zo bij als tegenwoordig.” Haagse plannen voor nieuwe gemeentelijke of provinciale indelingen waren de afgelopen decennia vaak gedoemd om vast te lopen, maar samenwerking op streekniveau lukte vaak wel. Martin Berendse: “Niet de ‘gemeente’ of de ‘provincie’ maar de ‘landstreek’ toont ons de ware schaal van Nederland. Sterker nog: ons ware gezicht.”
80 streken en de BES-eilanden
Speciaal voor de Historische Streekatlas NL hebben Martin Berendse en Paul Brood een geactualiseerde strekenkaart gemaakt. Die is geïnspireerd op de eerste en alomvattende kaart van landstreken in Nederland uit 1946 van de beroemde Groningse sociaalgeograaf Henk Keuning. Na veel puzzelwerk hebben de auteurs Nederland ingedeeld in 80 landstreken en de drie BES-eilanden in het Caribisch gebied (de drie andere Caribische eilanden zijn deel van het Koninkrijk, maar niet van Nederland). De meeste historische kaarten in de nieuwe Streekatlas hebben de auteurs gevonden in de Regionale Historische Centra (RHC’s). De oudste kaarten komen uit het Nationaal Archief (Den Haag), het Gelders Archief (Arnhem) en het Regionaal Historisch Centrum Limburg (Maastricht).
