Eerdere lezingen
Lezingen worden gehouden in het Amfitheater van het Archeologiehuis in Alphen aan den Rijn (Archeonlaan 1A), tenzij anders vermeld. Toegang is gratis.
26 september 2019, ‘De Coy’ Kagerdreef 72, 2172 HM Sassenheim.
Menno Dijkstra, Pierre van Grinsven en Piet de Baar: lezingen ter gelegenheid van het uitkomen van het rapport over de opgravingen door de AWN in Sassenheim in 2003.
Programma lezing Sassenheim
25 maart 2019 . Lezing na de ALV Archeologische Vereniging Rijnstreek
Tim de Ridder: Ontstaan van het graafschap Holland en de Slag bij Vlaardingen
In 2018 kreeg het ontstaan van het graafschap Holland meer dan gewone aandacht, vooral door de herdenking van de slag bij Vlaardingen in 1018. Dat werd een groot spektakel, waar ook de gemeentearcheoloog van Vlaardingen Tim de Ridder een grote rol speelde. Hij komt vertellen over een aantal aspecten van de ontwikkeling van het graafschap ná die slag.
Waarom ligt ons regeringscentrum in het Binnenhof en Buitenhof in Den Haag? En niet in Vlaardingen? Vlaardingen groeide na de slag bij Vlaardingen in 1018 immers uit tot het belangrijkste grafelijke bolwerk in die tijd. En waarom heeft Den Haag van de graven nooit stadsrechten gekregen? Waarom kwijnt Vlaardingen in de 13e eeuw weg, en komen juist de andere steden op? Wat weten we eigenlijk over die periode van 1100-1300, de periode dat Holland vorm krijgt, en wat kan archeologisch onderzoek daaraan bijdragen?
17 december 2018
René Proos : Wie zat er destijds op de Stoel van Overschie?
In de zomer van 2013 werd in Schiedam langs de Delftse Schie, tegenover de oude kern van het dorp Overschie (gem. Rotterdam) een grote boerderij met een rijke historie opgegraven. De opgraving was noodzakelijk geworden omdat op die plek door de provincie Zuid-Holland een bochtafsnijding ten behoeve van de scheepvaart wordt gerealiseerd.
De boerderij was al gesloopt in 1970 en stond destijds bekend als de Hof van Cyrene, maar in oude bronnen werd zij ook wel aangeduid als ’s Gravenhuize. Vanaf begin 19e eeuw tot aan de sloop fungeerde de boerderij ook als uitspanning voor dagjesmensen uit Rotterdam en omgeving.
Uit het archeologisch onderzoek bleek dat de oudste voorloper van de Hof van Cyrene rond 1200 op deze plek gebouwd is. In de 12e eeuw werd, vermoedelijke door monniken van de abdij van Egmond, een dam in de Schie aangelegd, om van daaruit de Oude Dijk die de Hargpolder van de Schie scheidt, te kunnen aanleggen. Aan de voet van deze dijk werd al vrij snel na de aanleg van de dijk een sloot gegraven, vermoedelijk om het dijklichaam te ontwateren. Vrij kort hierop zijn er op de plek waar de oudste boerderij kwam te staan terpachtige ophogingen aangebracht en werden met deze ophogingen de voet van de dijk en de dijksloot aan het oog onttrokken.
Tot slot was de vondst van een grotendeels complete houten stoel uit ca 1100 met recht uniek te noemen. Houten meubilair uit de periode van voor ca 1400 is in Nederland en ver daarbuiten uitermate zeldzaam, zeker in de context van een boerderij-opgraving. Hoe deze stoel hier terecht is gekomen, en in wat voor hoedanigheid hij hier op deze plek mogelijk gebruikt is, is het onderwerp van deze lezing.
René Proos is in zijn functie als archeologisch adviseur bij de provincie Zuid-Holland vanaf 2008 bij de plannen en het vooronderzoek rond de Bochtafsnijding Delftse Schie betrokken geweest. In zijn lezing behandelt hij niet alleen de vondst van de Stoel, maar ook de implicaties van de opgravingen voor de oude geschiedenis van Overschie en omgeving.
26 november 2018
Jeroen van Zoolingen: De archeologie van de Duin- en Bollenstreek.
De eerste bewoners arriveerden daar al zo’n 5000 jaar geleden. Het was een allerminst onbewoond gebied. Onderzoek in de laatste jaren ten noorden van de Rijnmonding heeft veel nieuwe gegevens opgeleverd over de dynamiek van deze streek in de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. Verdwenen en nog bestaande kastelen zijn een duidelijke aanwijzing voor de rol die de streek in de late middeleeuwen speelde, in de tijd dat het graafschap Holland werd gevormd.
Jeroen van Zoolingen is geboren in Leiden en groeide op in de Duin- en Bollenstreek. Hij studeerde Archeologie en Prehistorie aan de Universiteit Leiden en is sinds zijn afstuderen werkzaam als archeoloog in West-Nederland.
29 oktober 2018
Yvonne van Amerongen: Waarom juist groen en niet alleen graan belangrijk was in de prehistorie.
Boeren verbouwen graan en hebben vee, dus ze hebben geen behoefte aan wilde voedselbronnen. Ze kunnen nu toch immers voor zichzelf zorgen? Dat is het beeld dat bestaat over het hebben van een gemengd boerenbedrijf in de prehistorie. Met deze lezing wil zij inzichtelijk maken waarom alleen boer-zijn niet genoeg was om een gezond leven te leiden in de Bronstijd en dat het eten van wilde planten essentieel was voor een succesvol bestaan.
Yvonne van Amerongen is werkzaam bij Archol.
Oktober 2018, Katwijks Museum
Lezingen rond de publieksopgraving Katwijk zanderij
3 oktober: Henk van der Velde: De eerdere opgravingen in de Zanderij
10 oktober: Jasper de Bruin: De nederzetting van Oegstgeest
17 oktober: Menno Dijkstra: De bewoning rond de monding van de Oude Rijn
Samenvattingen van deze lezingen zijn te vinden op de pagina Opgravingen – Katwijk Zanderij 2018
Maandag 24 september 2018
Tom Buijtendorp. Caesar in de Lage Landen.
Tom Buijtendorp beschrijft in “Caesar in de Lage Landen” de aanwezigheid van Julius Caesars in de Nederlanden, iets wat lange tijd in nevelen gehuld was. Nadat lang grote twijfel bestond of Caesar wel zo noordelijk was geweest, zijn tussen 2010 en 2017 op de twee ‘flanken’ in Engeland en Duitsland kampen van Caesar ontdekt. Onder meer aan de hand van de ‘strategische corridor’ laat Buijtendorp zien dat het daarmee ook een stuk aannemelijker wordt dat Caesar het tussenliggende gebied van de Lage Landen bezocht. Door alle gegevens systematisch op een rijtje te zetten, worden mogelijke locaties van kampen en slagvelden aangedragen en een beeld geschetst van zijn noordelijke campagne.
Tom Buijtendorp promoveerde op de stad van Hadrianus bij Den Haag. Eerder verscheen van Tom Buijtendorp zijn succesvolle debuut “Het Jaar 117”.
Maandagavond 25 juni 2018
Ab Waasdorp (Den Haag). Limes langs de kust. Hoe de Haagse bodem de Romeinse kustverdediging op de kaart zette.
Ab Waasdorp (1953) studeerde Oude geschiedenis en Provinciaal-Romeinse archeologie in Amsterdam. Sinds de jaren ‘80 is hij archeoloog bij de gemeente Den Haag. Tot 2004 heeft hij vele kleine en grote opgravingen geleid. Spraakmakend waren zeker die aan de Scheveningseweg en bij Ockenburgh, die Den Haag als vindplaats van belangrijke Romeinse archeologie op de kaart hebben gezet. Die vindplaatsen, die ook het idee van een Romeinse kustverdediging nieuw leven hebben ingeblazen, vormen de kern van de lezing die hij op 25 juni zal geven.
Maandag 19 Maart 2018: Lezingen na de ALV AWN-Rijnstreek
Dé Steures: Een gewone zaterdagmiddag in Matilo & Kenden de Romeinen de zaterdag wel?
Maandag 18 december 2017
Menno Dijkstra (UvA). Nieuw licht op Leithon. De opgraving van een vroegmiddeleeuwse nederzetting met geul in Leiderdorp.
In 2013 vond in Leiderdorp een grote opgraving plaats naar de vroegmiddeleeuwse bewoning in plangebied ‘Plantage’, nu ‘Leithonpark’ geheten. Bij oudgedienden onder ons zal de naam ‘De Munnik’, ‘Samsomveld’ of ‘Hoogmadeseweg’ wellicht eerder een bel laten rinkelen: onder deze toponiemen was de AWN Rijnstreek namelijk al eerder actief op deze locatie. Een deel van de leden kon zich in 2013 ‘aftobben in modderig landwerk’, door vondstvakken met afval uit de geul te doorzoeken op vondsten.
De opgraving werd in opdracht van de gemeente Leiderdorp uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam. Binnenkort zal het dikke eindrapport gepresenteerd worden, waarin uitvoerig verslag wordt gedaan over de vele vondsten uit de Karolingische tijd (hierover hoort u binnenkort meer). Onder de vondsten bevinden zich veel alledaagse voorwerpen, die daarom juist zo spectaculair zijn. En hoe verhielden de bewoners uit ‘Leithon’ zich tot de beroemde Friese handel in deze periode? Daarover hoopt Menno Dijkstra meer duidelijk te geven tijdens de lezing voor de AWN in het Archeologiehuis.
Maandag 18 september 2017
Roos van Oosten: “Beerputten en waterkelders”
Dr. R.M.R. van Oosten is Leids universitair docent middeleeuwse en stadsarcheologie. Zij is gespecialiseerd in de archeologie van beerputten en waterkelders.
Maandag 20 maart 2017. Lezing na de ALV AWN-Rijnstreek
Pierre van Grinsven: “Hoe regel ik aan mijn computer de belangenbehartiging van de archeologie in onze afdeling?”
Pierre van Grinsven is vicevoorzitter van AWN 6 Rijnstreek en redacteur van de reeks van opgravingsrapporten van de afdeling, de Renusreeks. Hij is een vasthoudend belangenbehartiger van de archeologie bij alle gemeenten in de afdeling, van Katwijk tot Boskoop. Hij zal vertellen hoe we van achter onze computer de gemeenten vriendelijk kunnen bewegen zich aan wet- en regelgeving te houden.
Maandag 10 april 2017
Freek Lugt : “de Schaal van Oegstgeest”
In 2014 is bij de opgravingen in Oegstgeest Nieuw-Rhijngeest een zilveren schaal gevonden die bekend is geworden als de ‘Schaal van Oegstgeest’. De schaal heeft een diameter van ongeveer 21 cm en een hoogte van 11 cm, is beslagen met verguld zilveren ornamenten en is aan de binnenkant voorzien van gouden decoraties. Daarover is veel te vertellen, en nog veel meer over wat er in de zesde eeuw in het vondstgebied is gebeurd. Was er een koninkrijk aan de monding van de Rijn?
Maandag 22 mei 2017
Cathelijne Kruidhof :“De duikers van Bernisse”
Het onderwerp van de lezing is tentoongesteld in Archeologiehuis Zuid-Holland, waar ook de lezing gegeven wordt. Tijdens de opgraving –uitgevoerd door RAAP in 2009- in Kreken van Nibbeland (gemeente Bernisse) zijn op de oeverwal nederzettingssporen en funeraire sporen aangetroffen uit de Romeinse tijd. Een spectaculaire vondst waren de twee duikers met bijbehorende beschoeiingen en een damlichaam met daarbovenop een begraving van een paard. Mogelijk was dit een bouwoffer. De opgraving kenmerkte zich vooral door het vele hout dat is aangetroffen. Vooral langs de rand van de geul was sprake van vele, op elkaar liggende en omgeklapte beschoeiingen. Onverwacht werden ook bewoningssporen uit de IJzertijd aangetroffen op het dieper gelegen veen.
Drs. C.N. Kruidhof is archeoloog en hoofd van de regionale vestiging van RAAP in Leiden.
Maandag 21 augustus 2017
Dé Steures, “De mijlpalen van Rijswijk”
Het onderwerp van de lezing is tentoongesteld in Archeologiehuis Zuid-Holland, waar ook de lezing gegeven wordt. In Rijswijk werd in 1963 al een versleepte mijlpaal gevonden, die zich nu in het RMO bevindt. De tweede paal werd in december 2005 op de oorspronkelijke plaats gevonden, op de hoek van de Winston Churchilllaan en de Huis te Landelaan. De zes bewaard gebleven regels van de inscriptie vermelden de naam en titels van keizer Caracalla. Een vergelijking met de vier mijlpalen van het Wateringse Veld komt aan de orde. En waar haalden de makers al die precieze informatie over ’s keizers functies vandaan?
Dr. D.C. Steures is klassiek archeoloog, en voorzitter en lezingencoördinator van AWN 6 Rijnstreek.