Duikweek Klein Hollandia, 8 juni – 15 juni 2024, Eastborne Engeland

Door: André Koopmans

 In 1656 werd zij te water gelaten en eindigde uiteindelijk op 24 maart 1672 op de bodem van het Engelse Kanaal voor de kust bij Eastbourne. We hebben het hier over het oorlogsschip de Klein Hollandia, een Nederlands oorlogsschip van de Admiraliteit van Rotterdam.

Van 8 juni tot en met 15 juni 2024 waren tien Nederlandse maritieme archeologische duikers (vrijwilligers van de LWAOW) in Engeland. Onder begeleiding van stafleden Mark Beattie-Edwards, Sarah Hasan en Tom Stockman van de NAS (Nautical Archaeology Society) zijn de beschermde wraklocaties van de Klein Hollandia, Norman’s Bay wreck en de HMS Holland No.5 bezocht. Een week lang duiken vanaf het duikschip ms Our W van schipper Dave Ronnan. 

De Klein Hollandia; een schip met een imposant oorlogsverleden:

• 29 oktober 1658: Slag in het Sont (onder admiraal Wassenaar van Opdam);
• 13 juni 1665: Slag bij Lowestoft (vlaggenschip van admiraal Johan de Liefde);
• 19-24 juni 1667: Tocht naar Chatham (onder admiraal Michiel de Ruyter).

Haar laatste wapenfeit vond plaats voor de zuidkust van Engeland. Als escorteschip van de Smyrnavloot (handelsvloot naar de Middellandse Zee) werden ze op de terugweg aangevallen door een Engels eskader onder bevel van Robert Holmes. De Klein Hollandia ging verloren.

Figuur 1. Duikschip ms Our W

Een fantastische duikweek waarin jeugddromen werkelijkheid werden. Als kind en jongvolwassene had menig teamlid de documentaires van Cousteau gezien, over oude scheepswrakken en kanonnen in de onderwaterwereld. Men vermoedt dat het Norman’s Bay-wrak het Nederlandse oorlogsschip Wapen van Utrecht is, vergaan tijdens de zeeslag tussen de Franse, Engelse en Nederlandse vloten bij Beachy Head in 1690. Ook dit wrak is een indrukwekkend gezicht dat begint bij een groot anker en vele kanonnen verspreid over de zeebodem. Twee kanonnen staan rechtop en vormen een boog waar onderdoor gedoken kan worden. Beide kanonnen worden rechtop gehouden door hun gewicht en de hoeveelheid concretie.

Naast het genieten werden er archeologische taken verricht. De verschillende taken omvatten schoonpoetsen van enkele kanonnen, verkennen van geschutpoorten en houtconstructies, identificeren van de kombuis (veel steentjes opmeten en tellen) en video opnamen maken voor 3D modellen.

Figuur 2. Bronzen kanon (nr. 6) op de Klein Hollandia

Tot slot hebben wij een duik gemaakt op de onderzeeër HMS Holland No.5. Ze was een van de eerste onderzeeërs die in dienst werd genomen in 1902 door de Royal Navy. Uniek in haar klasse, droeg ze een van de eerste periscopen De onderzeeër zonk in het Engelse Kanaal bij Beachy Head op 8 augustus 1912, toen ze op sleeptouw was op weg om gesloopt te worden in Sheerness.

Figuur 3. HMS Holland 5 – (3D model – Ernie de Jonge)

De Klein Hollandia en de Holland No.5 liggen relatief diep (ca. 32m) en werden bij laagwater in de ochtend bedoken, het ondieper (13m) gelegen Norman’s Bay-wrak bij hoogwater in de middag. Mooie, relatief kalme zeegangen en de duiklift maakten het in de boot klimmen met complete duikuitrusting gemakkelijk.

Maandagochtend, donderdagmiddag en vrijdag was het weer niet geschikt om te duiken. Er is van de gelegenheid gebruikgemaakt om enkele musea te bezoeken: het Wrakkenmuseum in Hastings (bekend van het VOC-schip de Amsterdam) en het Bexhill Museum met enkele stukken uit de Klein Hollandia. Een mooie cultureel-historische week werd op vrijdag afgesloten met een dagje Portsmouth Royal Navy Museum, waar de Mary Rose, HMS Victory en de Holland No.1 onderzeeër (zusterschip van de Holland No.5) te zien zijn in de tentoonstelling.

Het was vaak vroeg uit de veren, maar dit werd beloond met prachtige duiken, ’s avonds heerlijk eten en mooie vriendschappen. Ik denk dat we kunnen zeggen dat Joop, Klaas, Ernie, Ernst, Bert, Feiko, Kirsten, Roel, André en Rinus het erover eens zijn dat het een zeer geslaagde week was en zeker voor herhaling vatbaar!

Figuur 4. Het duikteam