Excursie naar paleis Lofen, 8 februari 2023 – een impressie
Nog geen week lid van de AWN, of ik kon al deelnemen aan een excursie voor leden van de AWN naar paleis Lofen in Utrecht. Nieuwsgierig ging ik naar het ‘verzamelpunt’ op Domplein 9, de Winkel van Utrecht/VVV. Door Henk Rebel, voorzitter van AWN-afdeling Utrecht, en andere leden werd ik hartelijk ontvangen. In totaal waren er achttien deelnemers aan de excursie.
Twee enthousiaste gidsen van stichting DOMunder begeleidden de excursie. Op het Domplein, in een heerlijk zonnetje, kregen we met behulp van grote foto’s en kaarten een en ander te horen over de geschiedenis van het paleis, en wat zich daar begin twaalfde eeuw had afgespeeld. Ik had al wel van paleis Lofen gehoord, maar mij nooit zo in de geschiedenis ervan verdiept.
In 1122 zag Utrecht er heel anders uit. Op de plek van het huidige Domplein was een grote stenen burcht met drie kerken en de paleizen van keizer Hendrik V en van bisschop Godebald. Het paleis van de keizer werd ook wel Lofen genoemd. Ik raakte meer en meer geboeid door het verhaal erachter, vooral toen we de toegangspoort ingingen. Voor de poort ligt op de grond een plakkaat, waar je algauw zo maar langs kunt lopen. Er staat: ‘Bisschop Godebald verleende Utrecht op 2 juni 1122 stadsrecht.’ En: ‘Keizer Hendrik V bevestigde het stadsrecht in het hierachter gelegen paleis Lofen.’
De poort geeft toegang tot een klein steegje. Aan het einde daarvan daalden we af naar een aantal kelders, waar we met behulp van een koptelefoon informatie kregen over enkele tentoongestelde objecten. Ook konden we de deels zichtbare oude zuil uit die tijd bewonderen. Een acht minuten durende film gaf beeldend inzicht in het belang van het verkrijgen van de stadsrechten. Hierdoor werden de inwoners van Utrecht vrijgesteld van bisschoppelijke tol; wel moesten zij meehelpen aan het bouwen van de stadswal. Ook kregen zij enig zelfbestuur, zoals het marktrecht. Loyaliteit aan keizer Hendrik V, die in conflict was met bisschop Godebald, werd hiermee beloond. Twee oorkondes, in paleis Lofen te zien, getuigen van deze belangrijke gebeurtenis.
Tot slot kwamen we uit in de kelder van café Walden, Vismarkt 16, waar ook nog een oude zuil te zien was, en een stuk Romeinse muur. Terug naar de Winkel van Utrecht/VVV. Daar is het rijk geïllustreerde magazine Paleis Lofen te koop, dat het lezen meer dan waard is. Al met al een zeer interessante excursie, die goed het belang van de archeologie laat zien, en haar verwevenheid met de (lokale) geschiedenis. De excursie smaakte naar meer. Een mooi begin van mijn lidmaatschap van de AWN.
Paula van Cuilenburg
