Archeologen weten ongeveer waar vondsten kunnen worden verwacht. Maar om wat voor soort vondsten het gaat en hoe goed die bewaard zijn is nooit (precies) vooraf te bepalen. Onderzoek wordt daarom gefaseerd uitgevoerd:

• Bureauonderzoek: onderzoek naar wat reeds bekend is: voorafgaande onderzoeken, luchtfoto’s, archieven, Archismeldingen bodemkaarten, gegevens van lokale vrijwilligers en dergelijke
• Non-destructief onderzoek: boringen, veldverkenningen, geofysische onderzoek
• Destructief onderzoek: proefsleuven, proefpunten
• Opgraven, begeleiding of fysiek beschermen
• Rapportage, publicatie en presenteren

De kosten van het archeologisch onderzoek zijn voor de initiatiefnemer van de bodemverstoring.

Stappen AMZ-cyclus

Het volgen van deze onderzoekscyclus is verplicht bij de voorbereiding van bodemverstoringen in gebieden met een archeologische waarde of verwachting. Die verplichting is gekoppeld aan bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen.

De onderzoeken mogen alleen worden uitgevoerd door daarvoor erkende onderzoekbureaus. Vrijwilligers kunnen dus geen zelfstandig onderzoek doen als onderdeel van deze cyclus (pdf).

Advies en selectiebesluit

Het bureau of de dienst dat een onderzoek doet geeft op basis van het bureauonderzoek een gespecificeerde verwachting en een advies over al dan geen vooronderzoek. Na het vooronderzoek vindt een waardering plaats met weer een advies voor het vervolg. Het besluit over elke volgende stap, wordt genomen door het bevoegd gezag. Dat is het overheidsorgaan dat een bestemmingsplan vaststelt of beslist over een omgevingsvergunning. In veel gevallen is dat de gemeente, het kan ook de provincie zijn bij bijvoorbeeld ontgrondingen of provinciale projecten zoals wegaanleg, waterwerken en dergelijke. Het Rijk neemt de selectiebesluiten voor rijksprojecten.

Een selectiebesluit kan inhouden:

• behoud in situ en maatregelen voor bescherming
• verder onderzoek en als laatste stap definitief opgraven
• geen vervolg, het gebied wordt vrijgegeven

Wanneer het bevoegd gezag besluit dat geen behoud in situ of geen nader onderzoek nodig is, is dat een zogenaamd negatief selectiebesluit. Er kunnen dan wel archeologische resten aanwezig zijn maar die worden niet zo waardevol gevonden dan professioneel onderzoek nodig is. Het gebied wordt dan vrijgegeven en dan mogen vrijwilligers onder voorwaarden, wel zelfstandig onderzoek gaan doen. Hoewel minder waardevol kunnen deze terreinen voor de lokale historie interessant zijn en de moeite waard die toch te onderzoeken.

Meer informatie vindt u in het document over waardering en selectie (pdf).